‘‘ยถา , มหาราช, รญฺโญ สูโท รญฺโญ ภุญฺชนฺตสฺส สูปํ คเหตฺวา อุปติฏฺฐิตฺวา กพเฬ กพเฬ สูปํ อากิรติ, เอวเมว โข, มหาราช, สพฺพกาลํ ตถาคเต ภุญฺชมาเน เทวตา ทิพฺพํ โอชํ คเหตฺวา อุปติฏฺฐิตฺวา อุทฺธฏุทฺธเฏ อาโลเป ทิพฺพํ โอชํ อากิรนฺติฯ เวรญฺชายมฺปิ, มหาราช , ตถาคตสฺส สุกฺขยวปุลเก [สุกฺขยวมูลเก (ก.)] ภุญฺชมานสฺส เทวตา ทิพฺเพน โอเชน เตมยิตฺวา เตมยิตฺวา อุปสํหริํสุ, เตน ตถาคตสฺส กาโย อุปจิโต อโหสี’’ติฯ ‘‘ลาภา วต, ภนฺเต นาคเสน, ตาสํ เทวตานํ, ยา ตถาคตสฺส สรีรปฺปฏิชคฺคเน สตตํ สมิตํ อุสฺสุกฺกมาปนฺนาฯ สาธุ, ภนฺเต นาคเสน, เอวเมตํ ตถา สมฺปฏิจฺฉามี’’ติฯ

คาถาภิคีตโภชนกถาปญฺโห นวโมฯ

10. ธมฺมเทสนาย อปฺโปสฺสุกฺกปญฺโห

[10] ‘‘ภนฺเต นาคเสน, ตุมฺเห ภณถ ‘ตถาคเตน จตูหิ จ อสงฺเขฺยยฺเยหิ กปฺปานํ สตสหสฺเสน จ เอตฺถนฺตเร สพฺพญฺญุตญาณํ ปริปาจิตํ มหโต ชนกายสฺส สมุทฺธรณายา’ติฯ ปุน จ ‘สพฺพญฺญุตํ ปตฺตสฺส อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนายา’ติฯ

‘‘ยถา นาม, ภนฺเต นาคเสน, อิสฺสาโส วา อิสฺสาสนฺเตวาสี วา พหุเก ทิวเส สงฺคามตฺถาย อุปาสนํ สิกฺขิตฺวา สมฺปตฺเต มหายุทฺเธ โอสกฺเกยฺย, เอวเมว โข, ภนฺเต นาคเสน, ตถาคเตน จตูหิ จ อสงฺเขฺยยฺเยหิ กปฺปานํ สตสหสฺเสน จ เอตฺถนฺตเร สพฺพญฺญุตญาณํ ปริปาเจตฺวา มหโต ชนกายสฺส สมุทฺธรณาย สพฺพญฺญุตํ ปตฺเตน ธมฺมเทสนาย โอสกฺกิตํฯ

‘‘ยถา วา ปน, ภนฺเต นาคเสน, มลฺโล วา มลฺลนฺเตวาสี วา พหุเก ทิวเส นิพฺพุทฺธํ สิกฺขิตฺวา สมฺปตฺเต มลฺลยุทฺเธ โอสกฺเกยฺย, เอวเมว โข, ภนฺเต นาคเสน, ตถาคเตน จตูหิ จ อสงฺเขฺยยฺเยหิ กปฺปานํ สตสหสฺเสน จ เอตฺถนฺตเร สพฺพญฺญุตญาณํ ปริปาเจตฺวา มหโต ชนกายสฺส สมุทฺธรณาย สพฺพญฺญุตํ ปตฺเตน ธมฺมเทสนาย โอสกฺกิตํฯ

‘‘กิํ นุ โข, ภนฺเต นาคเสน, ตถาคเตน ภยา โอสกฺกิตํ, อุทาหุ อปากฏตาย โอสกฺกิตํ, อุทาหุ ทุพฺพลตาย โอสกฺกิตํ, อุทาหุ อสพฺพญฺญุตาย โอสกฺกิตํ, กิํ ตตฺถ การณํ, อิงฺฆ เม ตฺวํ การณํ พฺรูหิ กงฺขาวิตรณายฯ ยทิ, ภนฺเต นาคเสน, ตถาคเตน จตูหิ จ อสงฺเขฺยยฺเยหิ กปฺปานํ สตสหสฺเสน จ เอตฺถนฺตเร สพฺพญฺญุตญาณํ ปริปาจิตํ มหโต ชนกายสฺส สมุทฺธรณาย, เตน หิ ‘สพฺพญฺญุตํ ปตฺตสฺส อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนายา’ติ ยํ วจนํ, ตํ มิจฺฉาฯ ยทิ สพฺพญฺญุตํ ปตฺตสฺส อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ โน ธมฺมเทสนาย, เตน หิ ‘ตถาคเตน จตูหิ จ อสงฺเขฺยยฺเยติ กปฺปานํ สตสหสฺเสน จ เอตฺถนฺตเร สพฺพญฺญุตญาณํ ปริปาจิตํ มหโต ชนกายสฺส สมุทฺธรณายา’ติ ตมฺปิ วจนํ มิจฺฉาฯ อยมฺปิ อุภโต โกฏิโก ปญฺโห คมฺภีโร ทุนฺนิพฺเพโฐ ตวานุปฺปตฺโต, โส ตยา นิพฺพาหิตพฺโพ’’ติฯ

‘‘ปริปาจิตญฺจ, มหาราช, ตถาคเตน จตูหิ จ อสงฺเขฺยยฺเยหิ กปฺปานํ สตสหสฺเสน จ เอตฺถนฺตเร สพฺพญฺญุตญาณํ มหโต ชนกายสฺส สมุทฺธรณาย, ปตฺตสพฺพญฺญุตสฺส จ อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนายฯ ตญฺจ ปน ธมฺมสฺส คมฺภีรนิปุณทุทฺทสทุรนุโพธสุขุมทุปฺปฏิเวธตํ สตฺตานญฺจ อาลยารามตํ สกฺกายทิฏฺฐิยา ทฬฺหสุคฺคหิตตญฺจ ทิสฺวา ‘กิํ นุ โข, กถํ นุ โข’ติ อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนาย, สตฺตานํ ปฏิเวธจินฺตนมานสํ เยเวตํฯ

‘‘ยถา, มหาราช, ภิสกฺโก สลฺลกตฺโต อเนกพฺยาธิปริปีฬิตํ นรํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ จินฺตยติ ‘เกน นุ โข อุปกฺกเมน กตเมน วา เภสชฺเชน อิมสฺส พฺยาธิ วูปสเมยฺยา’ติ, เอวเมว โข, มหาราช, ตถาคตสฺส สพฺพกิเลสพฺยาธิปริปีฬิตํ ชนํ ธมฺมสฺส จ คมฺภีรนิปุณทุทฺทสทุรนุโพธสุขุมทุปฺปฏิเวธตํ ทิสฺวา ‘กิํ นุ โข, กถํ นุ โข’ติ อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนาย, สตฺตานํ ปฏิเวธจินฺตนมานสํ เยเวตํฯ

‘‘ยถา, มหาราช, รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส โทวาริกอนีกฏฺฐปาริสชฺชเนคมภฏพล [พลตฺถ (สี. ปี.)] อมจฺจราชญฺญราชูปชีวิเน ชเน ทิสฺวา เอวํ จิตฺตมุปฺปชฺเชยฺย ‘กิํ นุ โข, กถํ นุ โข อิเม สงฺคณฺหิสฺสามี’ติ, เอวเมว โข, มหาราช, ตถาคตสฺส ธมฺมสฺส คมฺภีรนิปุณทุทฺทสทุรนุโพธสุขุมทุปฺปฏิเวธตํ สตฺตานญฺจ อาลยารามตํ สกฺกายทิฏฺฐิยา ทฬฺหสุคฺคหิตตญฺจ ทิสฺวา ‘กิํ นุ โข, กถํ นุ โข’ติ อปฺโปสฺสุกฺกตาย จิตฺตํ นมิ, โน ธมฺมเทสนาย, สตฺตานํ ปฏิเวธจินฺตนมานสํ เยเวตํฯ

‘‘อปิ จ, มหาราช, สพฺเพสํ ตถาคตานํ ธมฺมตา เอสา, ยํ พฺรหฺมุนา อายาจิตา ธมฺมํ เทเสนฺติฯ ตตฺถ ปน กิํ การณํ? เย เตน สมเยน มนุสฺสา ตาปสปริพฺพาชกา สมณพฺราหฺมณา, สพฺเพเต พฺรหฺมเทวตา โหนฺติ พฺรหฺมครุกา พฺรหฺมปรายณา, ตสฺมา ตสฺส พลวโต ยสวโต ญาตสฺส ปญฺญาตสฺส อุตฺตรสฺส อจฺจุคฺคตสฺส โอนมเนน สเทวโก โลโก โอนมิสฺสติ โอกปฺเปสฺสติ อธิมุจฺจิสฺสตีติ อิมินา จ, มหาราช, การเณน ตถาคตา พฺรหฺมุนา อายาจิตา ธมฺมํ เทเสนฺติฯ

‘‘ยถา, มหาราช, โกจิ ราชา วา ราชมหามตฺโต วา ยสฺส โอนมติ อปจิติํ กโรติ, พลวตรสฺส ตสฺส โอนมเนน อวเสสา ชนตา โอนมติ อปจิติํ กโรติ, เอวเมว โข, มหาราช, พฺรหฺเม โอนมิเต ตถาคตานํ สเทวโก โลโก โอนมิสฺสติ, ปูชิตปูชโก มหาราช, โลโก, ตสฺมา โส พฺรหฺมา สพฺเพสํ ตถาคตานํ อายาจติ ธมฺมเทสนาย, เตน จ การเณน ตถาคตา พฺรหฺมุนา อายาจิตา ธมฺมํ เทเสนฺตี’’ติฯ ‘‘สาธุ, ภนฺเต นาคเสน, สุนิพฺเพฐิโต ปญฺโห, อติภทฺรกํ เวยฺยากรณํ, เอวเมตํ ตถา สมฺปฏิจฺฉามี’’ติฯ

ธมฺมเทสนาย อปฺโปสฺสุกฺกปญฺโห ทสโมฯ

11. อาจริยานาจริยปญฺโห

[11] ‘‘ภนฺเต, นาคเสน, ภาสิตมฺเปตํ ภควตา –

‘‘‘น เม อาจริโย อตฺถิ, สทิโส เม น วิชฺชติ;

สเทวกสฺมิํ โลกสฺมิํ, นตฺถิ เม ปฏิปุคฺคโล’ติ [มหาว. 11]ฯ